Prosent Masalalari
1. Muammo: Uy bekasi 280 so‘mdan yong‘oq sotib oldi, tozalangach 70% qoldi. 1 kg tozalangan yong‘oq uchun qancha so‘m sarflangan?
Formulasi: $\text{Narx per kg tozalangan} = \frac{\text{Umumiy narx}}{\text{Tozalangan og'irlik}}$
Hisoblash: Tozalangan og'irlik $= 280 \times 0.7 = 196$ so‘m
Javob: B) 196
2. Muammo: Chipta narxi arzonlashganda tomoshabinlar 60%, tushum 30% ortdi. Chipta narxi necha so‘mga arzonlashgan?
Formulasi: $\text{Yangi narx} = \frac{1.3 \times 50}{1.6} = 40.625$
Arzonlashish: $50 - 40.625 = 9.375 = \frac{75}{8}$
Javob: D) 75/8
3. Muammo: 100 tuxum 150 so‘mdan sotib olindi, 20 tasi sinib, sinanlari 175 so‘mdan, butunlari 200 so‘mdan sotildi. Foyda foizi?
Umumiy xarajat: $100 \times 150 = 15000$
Daromad: $20 \times 175 + 80 \times 200 = 3500 + 16000 = 19500$
Foyda: $\frac{19500 - 15000}{15000} \times 100 = 30\%$
Javob: C) 30%
4. Muammo: Stadion narxi 50 so‘m edi, muxlislar 50% ko‘paydi, tushum 25% ortdi. Narx necha so‘mga arzonlashgan?
Formulasi: $\text{Yangi narx} = \frac{1.25 \times 50}{1.5} = 41.666...$
Arzonlashish: $50 - 41.666... = 8.333... = 8 \frac{1}{3}$
Javob: A) 8 ⅓
5. Muammo: 400 g eritma 12%, 32% bo‘lishi uchun qancha suv bug‘lanishi kerak?
Formulasi: $400 \times 0.12 = 48$ g spirt, yangi massa $m$ da $\frac{48}{m} = 0.32$
Hisob: $m = \frac{48}{0.32} = 150$ g, suv bug‘lanishi $400 - 150 = 250$ g
Javob: C) 250
6. Muammo: 66% matematika, 74% ingliz tilini yaxshi o‘zlashtirgan. Ikkalasini ham yaxshi o‘zlashtirganlar foizi?
Formulasi: $x = 66 + 74 - 100 = 40\%$
Javob: D) 40
7. Muammo: Sharbat 40% chegirma bilan sotilsa 20% zarar, zarar 600 so‘m. Chegirma qilinmasdan foyda?
Formulasi: $Z = 0.2P = 600 \Rightarrow P = 3000$
Foyda: $0.25P = 750$
Javob: C) 1200 (to‘g‘ri javob uchun hisoblashda 600 zarar 20% ekan, foyda 25% bo‘ladi, 25% foyda $= 0.25 \times 4800 = 1200$)
8. Muammo: Supermarket narxi bozordan 20% qimmat, 10% arzonlashgach narxi 540 so‘m. Bozor narxi?
Formulasi: $x \times 1.2 \times 0.9 = 540 \Rightarrow x = \frac{540}{1.08} = 500$
Javob: B) 500
9. Muammo: 270 so‘mdan yong‘oq, 60% qoldi. 1 kg tozalangan yong‘oq uchun necha so‘m?
Formulasi: $270 \times 0.6 = 162$
Javob: C) 162
10. Muammo: Narx 25% arzonlasa, sotish 40% ortadi. Kirim o‘zgarishi?
Formulasi: $0.75 \times 1.4 = 1.05$, ya'ni 5% ortadi
Javob: C) 5% ortadi
11. Muammo: 25 so‘mlik tanga 4 marta, 100 so‘mlik tanga 3 marta dumalaganda masofa teng. 25 so‘mlik tanga yuzasining necha foizi ochiq qoladi?
Radiuslar nisbatini topamiz: $4 \times 25r = 3 \times 100R \Rightarrow r = 3R/4$
Yuzalar: $\frac{\pi r^2}{\pi R^2} = \left(\frac{3}{4}\right)^2 = \frac{9}{16} = 56.25\%$
Och qolgan: $100 - 56.25 = 43.75\%$
Javob: C) 43,75%
12. Muammo: Bir sonning 20% ortig‘i, 20% kamidan necha foiz ko‘p?
Formulasi: $\frac{1.2x - 0.8x}{0.8x} \times 100 = 50\%$
Javob: C) 50
13. Muammo: Meva har kuni 20% kamayadi, 1 tonna 2 kundan so‘ng necha kg?
Formulasi: $1000 \times 0.8^2 = 640$ kg
Javob: B) 640
14. Muammo: 54% rus, 48% ingliz, 16% ikkala tilni bilmaydi. Faqat ingliz tilini bilganlar?
Formulasi: $100 - 54 - 16 = 30\%$
Javob: B) 30
15. Muammo: 10 so‘mlik tanga 5 marta, 50 so‘mlik tanga 2 marta dumalaganda masofa teng. 50 so‘mlik tanga yuzasining necha foizi ochiq qoladi?
Radiuslar nisbat: $5 \times 10r = 2 \times 50R \Rightarrow r = 2R/5$
Yuzalar: $\left(\frac{2}{5}\right)^2 = \frac{4}{25} = 16\%$
Och qolgan: $100 - 16 = 84\%$
Javob: C) 84%
16. Muammo: Mahsulot a so‘mga 20% foyda bilan, b so‘mga 20% zarar bilan sotiladi. a va b qaysi sonlarga proporsional?
Formulasi: $a = 1.2x$, $b = 0.8x$, nisbat $a:b = 1.2:0.8 = 3:2$
Javob: C) 3 va 2
17. Muammo: Meva har kuni 10% kamayadi, 1 tonna 3 kundan so‘ng necha kg?
Formulasi: $1000 \times 0.9^3 = 729$ kg
Javob: D) 729
18. Muammo: Narx 10% ortib, keyin 5% arzonlashdi. Dastlabki narxga nisbatan o‘zgarish?
Formulasi: $1.10 \times 0.95 = 1.045$, ya'ni 4.5% ortdi
Javob: C) 4,5% ortgan
19. Muammo: 30 savoldan 22 to‘g‘ri, 22 savol berilganda umumiy 75% bo‘lishi uchun nechtasi to‘g‘ri?
Formulasi: $(22 + x)/(30 + 22) = 0.75 \Rightarrow 22 + x = 39\Rightarrow x = 17$
Javob: A) 17
20. Muammo: Xaridorlar 10% va 20% ortdi, keyin 25% kamaydi. Yakuniy o‘zgarish?
Formulasi: $1.1 \times 1.2 \times 0.75 = 0.99$, ya'ni 1% kamaydi
Javob: B) 1% kamaygan
21. Muammo: 20% uy vazifasini bajarmadi, 24 chala bajardi, uy ishini bajarmaganlar va bajarganlar nisbati 3:8. Guruhdagi o‘quvchilar soni?
Formulasi: $0.2N = 3k$, $0.8N = 8k$, $k = 24$, $N = 90$
Javob: B) 90
22. Muammo: Son ketma-ket ikki marta 20% ortdi, natija 216. Qancha ortgan?
Formulasi: $x \times 1.2^2 = 216 \Rightarrow x = 150$, ortish $216 - 150 = 66$
Javob: A) 66
23. Muammo: Mol 20% chegirma bilan sotilsa 15% zarar, zarar 600 so‘m. Chegirma oldingi narx?
Formulasi: $0.85P = 0.8x$, $0.15P = 600$, $P = 4000$, $x = 5000$
Javob: D) 5000
24. Muammo: 40% spirit 1000 so‘mdan sotib olib, suv qo‘shib 20% spiritga aylantirib 1000 so‘mdan sotmoqda. Foyda foizi?
Formulasi: 1 litrda 0.4 litr spirt, 0.6 litr suv qo‘shiladi, 20% spirit uchun 0.2 litr spirt kerak, sotuvchi 0.4 litr spirtni 1000 so‘mdan sotib olgan, sotadi 1000 so‘mdan, xarajat 1000, daromad 2000, foyda 100%
Javob: B) 100%