Yosh Va Burchak
1. Masala: Soat 7:30 da soat va minut milari orasidagi burchakni toping.
Soat milining har bir son uchun aylanma 360°/12 = 30° qadam bilan yurishini hisoblaymiz.
Minut mili esa 60 daqiqada 360° aylana to'liq aylanadi.
2. Hisoblashlar:
- Soat mili 7 soatda 30 daqiqada joylashadi, ya'ni $7 \times 30° + \frac{30}{60} \times 30° = 210° + 15° = 225°$.
- Minut mili esa 30 daqiqada $30 \times 6° = 180°$.
- Ikki mil orasidagi burchak katta yoki kichik burchak bo'lishi mumkin:
$$|225° - 180°| = 45°$$
Javob: 45° yani C.
---
2. Masala: Go'zal va Dononing yoshlarining hozirgi qiymatini toping.
Shart: 2 yil oldingi farq 7, hozirgi yoshlar yig'indisi 9, Go'zal Donodan katta.
Tenglamalar:
Let $D$ = Dononing hozirgi yoshi, $G$ = Go'z alning hozirgi yoshi.
$ (G - 2) - (D - 4) = 7 $
$ G + D = 9 $
Birinchi tenglamani ochamiz:
$ G - 2 - D + 4 = 7 \Rightarrow G - D + 2 = 7 \Rightarrow G - D = 5 $
Ikkinchi tenglamadan $ G = 9 - D $
Substitutsiya qilib:
$ 9 - D - D = 5 \Rightarrow 9 - 2D = 5 \Rightarrow 2D = 4 \Rightarrow D = 2 $
Shuning uchun $G = 9 - 2 = 7$
Dono hozir 2 yoshda.
Javob: 2 yani D.
---
3. Masala: Otaning hozirgi yoshini topish.
Shartlar:
5eerta 1: Ota yoshi uchta farzand yoshlari yig'indisidan 3 marta katta.
5eerta 2: 4 yil o'tgach, ota yoshi farzandlar yig'indisidan 2 marta katta bo'ladi.
Let $O$ = otaning hozirgi yoshi, $F$ = farzandlarning joriy yoshi yig'indisi.
Tenglamalar:
$ O = 3F $
$ O + 4 = 2(F + 12) $ (farzandlar 4 yildan keyin jami $F + 12$, chunki 3 farzand x 4 yil)
Birinchi tenglamadan $O = 3F$ o'rniga qo'yamiz ikkinchisiga:
$ 3F + 4 = 2(F + 12) $
$ 3F + 4 = 2F + 24 $
$ 3F - 2F = 24 - 4 $
$ F = 20 $
Shunday qilib, $ O = 3 imes 20 = 60 $
Javob: 60 yani D.
---
11. Masala: Fermadagi tovuqlar sonini toping.
Qo'ylar soni $x$, tovuqlar soni $2x$.
Qo'ylarning oyoqlari soni $4x$, tovuqlarning oyoqlari soni $2x imes 2 = 4x$ (tovuqda 2 oyoq bor)
Jami oyoqlar: $4x + 4x = 8x = 600$
$8x = 600 \Rightarrow x = 75$
Demak, tovuqlar soni $2x = 150$
Javob: 150 yani C.
---
12. Masala: Aka va ukaning yoshlari yig'indisini toping.
Let $A$ = aka yoshi, $U$ = uka yoshi.
$ A - U = 10 $
3 yil o'tgach:
$ A + 3 = 1.5(U + 3) $
Birinchi tenglamadan $ A = U + 10 $
Ikkinchisiga:
$ U + 10 + 3 = 1.5(U + 3) $
$ U + 13 = 1.5U + 4.5 $
$ 13 - 4.5 = 1.5U - U $
$ 8.5 = 0.5U $
$ U = 17$
Demak, $A = 27$
Yig'indisi: $ 17 + 27 = 44 $
Javob: 44 yani C.
---
13. Masala: Otaning hozirgi yoshini toping.
Otasi 32 yoshda o'g'li tug'ilganida.
Hozir otaning yoshi o'g'lidan 3 marta katta.
Let $x$ = o'g'lining hozirgi yoshi.
Ota yoshi hozir: $x + 32$
Shart: $x + 32 = 3x$
$32 = 2x \Rightarrow x = 16$
Ota yoshi: $16 + 32 = 48$
Javob: 48 yani A.
---
20. Masala: Otaning va o'g'lining yoshini toping.
$O$ = ota yoshi, $S$= o'g'lining yoshi.
$O = 4S$
6 yil keyin:
$O + 6 = 2 (S + 6)$
$4S + 6 = 2S + 12$
$4S - 2S = 12 - 6$
$2S = 6 \Rightarrow S=3$
Demak, $O=4 imes 3=12$.
Javob: Bu variantlardan javob yo'q, lekin eng yaqin 6 yani D.
---
21. Masala: 14 ta bola o'rtasidagi umumiy salomlashishlar sonini toping.
Har bir juftlik faqat 1 marta salomlashadi.
Formula:
$$ \frac{n(n-1)}{2} = \frac{14 \times 13}{2} = 91 $$
Javob: 91 yani A.
---
22. Masala: Onaning hozirgi yoshini toping.
Let $Q$ = qizning yoshi, $O$ = onaning yoshi.
Onaning yoshi qiznikidan 4 marta katta:
$O = 4Q$
Qiz tug'ilganda ona 24 yosh edi, ya'ni $O - Q = 24$
Tenglamalar:
$O - Q = 24$
$O = 4Q$
Substitutsiya $4Q - Q = 24$
$3Q = 24 \Rightarrow Q = 8$
$O = 4 imes 8 = 32$
Javob: 32 yani B.
---
23. Masala: Ota va bolaning yoshi farqi 28 ga teng.
Besh yildan keyin ota bolaning yoshidan 4,5 marta katta bo'ladi.
Let $O$ ota yoshi, $B$ bola yoshi.
$O - B = 28$
Besh yildan keyin:
$O + 5 = 4.5(B + 5)$
Tenglamalar:
$O = B + 28$
Substitutsiya:
$B + 28 + 5 = 4.5(B + 5)$
$B + 33 = 4.5B + 22.5$
$33 - 22.5 = 4.5B - B$
$10.5 = 3.5B$
$B = \frac{10.5}{3.5} = 3$
Ota yoshi:
$O = 3 + 28 = 31$
So'ralgan tenglama:
$$\begin{cases} O - B = 28 \\\ O + 5 = 4.5(B + 5) \end{cases}$$