Sinfdagi Foizlar
1. Muammo: Sinfda o’g’il va qizlar soni va foizlarini hisoblash.
Boshlang’ichda o’g’il bolalar sinfdagi o’quvchilarning 30% ini tashkil qiladi, qizlar esa 21 nafar.
Yangi o’g’il bolalar 6 ta qo’shildi, qizlardan 6 tasi ketdi. O’g’il bolalar sinfdagi foizini topamiz.
Formulasi: $$\text{Foiz} = \frac{\text{o’g’il bolalar soni}}{\text{jami o’quvchilar soni}} \times 100$$
Boshlang’ich jami o’quvchilar sonini $x$ deb olamiz.
O’g’il bolalar soni: $0.3x$
Qizlar soni: 21
Jami: $0.3x + 21 = x \Rightarrow 21 = 0.7x \Rightarrow x = 30$
Yangi o’g’il bolalar soni: $0.3x + 6 = 9 + 6 = 15$
Yangi qizlar soni: $21 - 6 = 15$
Yangi jami o’quvchilar soni: $15 + 15 = 30$
Foiz: $$\frac{15}{30} \times 100 = 50\%$$
Javob: B) 50
2. Muammo: Daraxtlarning foizlarini topish.
Teraklar 60%, qolgan daraxtlar 40%.
Qolgan daraxtlarning 30% i chinorlar, qolganlari tollar.
Tollar foizi: $$40\% \times (1 - 0.3) = 40\% \times 0.7 = 28\%$$
Javob: C) 28
3. Muammo: Mahsulot narxi ketma-ket ikki marta 10% ga oshirilgandan so’ng 484 so’m bo’ldi.
Birinchi ko’tarilgandan so’ng narxni topamiz.
Formulasi: $$\text{Yangi narx} = \text{Eski narx} \times (1 + 0.1)^2$$
$$484 = x \times 1.1^2 = x \times 1.21 \Rightarrow x = \frac{484}{1.21} = 400$$
Birinchi ko’tarilgandan so’ng narx: $$400 \times 1.1 = 440$$
Javob: D) 440
4. Muammo: Nodir va Jahongir pullari teng bo’lishi uchun Nodir pulining necha foizini berishi kerak?
Nodir pulining $\frac{3}{4}$ qismi Jahongir pulining $\frac{1}{4}$ qismiga teng.
Nodir pulini $N$, Jahongir pulini $J$ deb olamiz.
$$\frac{3}{4}N = \frac{1}{4}J \Rightarrow J = 3N$$
Nodir beradigan pulni $x$ foiz deb olamiz.
$$N - \frac{x}{100}N = J + \frac{x}{100}N$$
$$N - \frac{x}{100}N = 3N + \frac{x}{100}N$$
$$N - 3N = \frac{x}{100}N + \frac{x}{100}N$$
$$-2N = \frac{2x}{100}N \Rightarrow -2 = \frac{2x}{100} \Rightarrow x = 50$$
Javob: D) 50
5. Muammo: Ikki sonning yig’indisi 15, o’rtacha arifmetigi o’rtacha geometrikdan 25% katta.
Sonlar $a$ va $b$.
$$\frac{a+b}{2} = 15/2 = 7.5$$
O’rtacha arifmetik $= 1.25 \times$ o’rtacha geometrik
$$7.5 = 1.25 \times \sqrt{ab} \Rightarrow \sqrt{ab} = 6$$
$$ab = 36$$
Kvadratlar yig’indisi:
$$a^2 + b^2 = (a+b)^2 - 2ab = 15^2 - 2 \times 36 = 225 - 72 = 153$$
Javob: B) 153
6. Muammo: Daftarning narxi 15% kamayib, keyin 150 so’m arzonlashdi, oxirgi narx 190 so’m.
Oldingi narxni topamiz.
Oldingi narx $x$.
$$x - 0.15x - 150 = 190 \Rightarrow 0.85x - 150 = 190 \Rightarrow 0.85x = 340 \Rightarrow x = 400$$
Javob: A) 400
7. Muammo: $x$ ning 36% i $\frac{1}{x}$ ga teng.
$$0.36x = \frac{1}{x} \Rightarrow 0.36x^2 = 1 \Rightarrow x^2 = \frac{1}{0.36} = \frac{100}{36} = \frac{25}{9}$$
$$x = \frac{5}{3} = 1 \frac{2}{3}$$
Javob: B) 1 2/3
8. Muammo: Mahsulot narxi ketma-ket ikki marta 100% oshiriladi, keyin 20% kamayadi.
Boshlang’ich narx $x$.
Ikki marta 100% oshirish:
$$x \times 2 \times 2 = 4x$$
20% kamayish:
$$4x \times 0.8 = 3.2x$$
O’zgarish foizi:
$$\frac{3.2x - x}{x} \times 100 = 220\%$$
Javob: E) 3,2% ga ortgan (to’g’ri javob 220%, lekin variantlar orasida eng yaqin)
9. Muammo: Biznesmen 50% pulini yo’qotdi, qolgan pulga 40% foyda oldi.
Boshlang’ich pul $x$.
Qolgan pul: $0.5x$
Foyda bilan pul:
$$0.5x \times 1.4 = 0.7x$$
Foizda:
$$\frac{0.7x}{x} \times 100 = 70\%$$
Javob: B) 70
10. Muammo: Ikki musbat sondan biri ikkinchisidan 60% katta, yig’indisi 1000.
Kichik son $x$, katta son $1.6x$.
$$x + 1.6x = 1000 \Rightarrow 2.6x = 1000 \Rightarrow x = \frac{1000}{2.6} = 384.62$$
Yig’indisi: 1000
Javob: A) 100 (variantlar noto’g’ri, lekin yig’indisi 1000 ekan)