Teng Yonli Trapetsiya
1. Masalani tushuntirish: Teng yonli trapetsiyaning o'tmas burchagidan katta asosga tushirilgan balandlik katta asosni 6 sm va 18 sm kesmalarga ajratadi. Trapetsiyaning diagonallari o'zaro perpendikulyar. Trapetsiyaning yuzini topish kerak.
2. Belgilashlar: Katta asosni $a$, kichik asosni $b$, balandlikni $h$ deb olamiz. Katta asos $a=6+18=24$ sm.
3. Teng yonli trapetsiyada yon tomonlar teng va balandlik asosga perpendikulyar tushirilgan. Diagonallar perpendikulyar bo'lsa, trapetsiyaning yuzini topamiz.
4. Trapetsiyaning diagonallari perpendikulyar bo'lganda, uning yuzi $$S=\frac{1}{2} \times (a+b) \times h$$ formulasi bilan ifodalanadi.
5. Balandlikni topish uchun, balandlik tushirilgan nuqtadan katta asosni 6 sm va 18 sm kesmalarga ajratgani ma'lum. Bu nuqtani $D$ deb olamiz, $AD=6$ sm, $DB=18$ sm.
6. Teng yonli trapetsiyada yon tomonlar teng, shuning uchun balandlik va yon tomonlar orasidagi munosabatni trigonometrik yoki Pifagor teoremasi yordamida topamiz.
7. Trapetsiyaning kichik asosini $b$ deb olamiz. Diagonallar perpendikulyar bo'lgani uchun, quyidagi munosabat mavjud:
$$h=\sqrt{6 \times 18} = \sqrt{108} = 6\sqrt{3}$$
8. Trapetsiyaning kichik asosini topamiz. Teng yonli trapetsiyada:
$$b = a - 2x$$
bu yerda $x$ - balandlik tushirilgan nuqtadan yon tomonlarga bo'lgan masofa.
9. Balandlik tushirilgan nuqtadan yon tomonlarga bo'lgan masofa $x$ ni topamiz. Trapetsiyaning yon tomonlari teng va diagonallar perpendikulyar bo'lgani uchun:
$$x = \frac{6 \times 18}{24} = \frac{108}{24} = 4.5$$
10. Shunday qilib, kichik asos:
$$b = 24 - 2 \times 4.5 = 24 - 9 = 15$$
11. Endi trapetsiyaning yuzini hisoblaymiz:
$$S = \frac{1}{2} \times (a + b) \times h = \frac{1}{2} \times (24 + 15) \times 6\sqrt{3} = \frac{1}{2} \times 39 \times 6\sqrt{3} = 117\sqrt{3}$$
12. Yakuniy javob: Trapetsiyaning yuzi $$117\sqrt{3}$$ sm$^2$ ga teng.